او تحصیلات خود را در رشته مکانیک در تهران و کارشناسی ارشدش را در رشته مهندسی مکانیک در کانادا گذرانده است. وی را از سالم‌ترین فرزندان مرحوم هاشمی رفسنجانی می‌شناسند و در رفع و رجوع اظهارات برخی از فرزندان رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نیز ید طولایی دارد. مصاحبه اختصاصی با او که در اوج فعالیت‌هایش در آستانه نام‌نویسی انتخابات بود، به‌راحتی انجام شد و در طول مصاحبه نیز بدون لکنت به همه سؤالات چالشی و غیرچالشی ما پاسخ گفت، هرچند آدمی جدی به نظر می‌رسید. او سرانجام روز شنبه در آخرین روز مهلت نام‌نویسی نامزدهای انتخابات به میدان فاطمی رفت تا بخت خود را به منظور تأیید صلاحیت برای ریاست جمهوری محک بزند. متن کامل گفت‌وگوی ما را با رئیس فعلی شورای اسلامی شهر تهران و نامزد ریاست جمهوری سیزدهم می‌خوانید.
شما در دور قبل سرلیست انتخابات شورای شهر بودید اما ناگهان از ثبت‌نام خودداری کردید. چرا؟
تصمیم به عدم حضورم در انتخابات شورای ششم، تصمیمی ناگهانی نبود، از اواسط دوره، در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌ها، این موضوع را طرح کردم که شورای شهر، فاقد اختیارات قانونی لازم برای تحقق مطالبات مردم است، شهروندان زمانی که به نامزدهای شورا رأی می‌دهند، مطالباتی دارند که انتظار برآورده شدن آن‌ها را می‌کشند، به‌خصوص در این دوره که مشارکت بی‌سابقه‌ای را شاهد بودیم و بیش از سه برابر دوره‌های قبل، شاهد حضور مردم در پای صندوق‌های رأی و آرای بالای لیست امید بودیم، اما در عمل نقش شورا غیر از انتخاب شهردار، در اداره شهر عملاً تشریفاتی است و شورا فاقد ابزارهای نظارتی نسبت به شهرداری، شبیه ارتباط مجلس با دولت است که از سؤال و استیضاح وزرا تا دیوان محاسبات را برای کنترل عملکرد دستگاه‌ها در اختیار دارد، بنابراین از مدت‌ها قبل تصمیم گرفته بودم در انتخابات شورای ششم نامزد نشوم و این تصمیم هم اعلام شد.
این مسئله به انتقادات شما از عملکرد سیاسی برمی‌گردد یا اینکه به فکر جایگاه خاصی هستید؟
تقریباً هیچ کدام، در این دوره یکی از مشکلات شورا، بی‌ثباتی در مدیریت شهری و سه بار تغییر شهردار بود که شاید به نگاه سیاسی و حزبی در انتخاب شهردار باز می‌گشت، اما برای شخص من، کارایی و انجام وظیفه در مسئولیتی که به‌خصوص از طرف مردم بر عهده‌ام گذاشته می‌شود، در درجه نخست اهمیت قرار دارد و زمانی که احساس کنم اختیار و ابزار لازم برای تحقق انتظارات مردم را ندارم، طبیعی است که دوباره نخواهم این جایگاه را اشغال کنم.
برخی‌ها معتقدند استفاده از افراد حزبی و گروهی، سبب شد توان شورای شهر در امور شهری کمتر به کار گرفته شود، هرچند درباره شما این مورد را کمتر به کار می‌برند.
همان‌طور که گفتم شورای شهر، اختیار و ابزار قانونی زیادی برای دخالت در اداره شهر ندارد و زمانی که شهردار را انتخاب کرد، دیگر باید مسئولیت اداره شهر را به تیم منصوب شهردار بسپارد و حتی امکان قانونی دخالت در انتصابات را نیز مانند رأی اعتماد مجلس به وزرا ندارد، بنابراین اگر بخواهیم عملکرد شورا را تحلیل کنیم باید در چارچوب وظایف واختیارات قانونی شورا این کار را انجام دهیم، البته به نظرم در حوزه سلبی، یعنی جلوگیری از شهرفروشی و قانون فروشی، شفافیت ومبارزه با رانت، صیانت از محیط زیست و باغات و کاهش هزینه اداره شهر و چابک‌سازی پیکر فربه شهرداری، عملکرد شورا قابل قبول بوده است، اما در حوزه ایجابی، حمایت لازم از سوی دولت و پیگیری مورد نیاز از سوی شهرداری برای تحقق برنامه شورا در حوزه توسعه حمل ونقل عمومی و تاب آوری شهر صورت نگرفت و شاید در این حوزه انتظارات مردم به‌طور کامل برآورده نشد.
آیا برای انتخابات ریاست جمهوری برنامه خاصی هم دارید؟
به شخصه ترجیح می‌دهم که چهره‌ای مقبول وکارآمد، در صحنه انتخابات حضور پیدا کند و ما به او کمک کنیم، اما فضای سرد انتخابات این دوره، مسئله تأیید صلاحیت و مشکلات اجرایی فراوان کشور و ناکارآمدی سیستم، موجب شده تا حزب کارگزاران و بخشی از نخبگان، مسئله کاندیداتوری‌ام را پیشنهاد کنند و در حال بررسی موضوع در نهاد اجماع‌ساز اصلاح طلبان هستند، طبیعی است که مسئله ریاست‌جمهوری، یک موضوع فردی نیست و باید در حوزه خرد جمعی، این احساس و اعتماد به قابلیت‌ها و شرایط کاندیداها به‌وجود آید و نهاد اجماع ساز اصلاح طلبان هم مانند شورای وحدت اصول‌گرایان، برای همین امر تأسیس شده ودر حال بررسی است.
اگر شهردار تهران شوید، نخستین اقدامی که خواهید کرد چیست؟
اولویت یک یک در تهران، مسئله حمل ونقل عمومی است که قبلاً هم گفته ام مانند نان شب برای تهرانی‌ها واجب است، در ابتدای دوره فعلی، نظرسنجی‌های علمی نشان داد ۹۳ درصد از شهروندان تهرانی، آلودگی هوا وترافیک را بزرگ‌ترین مسئله و معضل تهران می‌دانند که راه حل بنیادی و پایدار این دو معضل، توسعه حمل ونقل عمومی است و اقداماتی نظیر تعطیلی، محدودیت‌ها و... بدون ارائه سیستم جایگزین خودروهای شخصی، یعنی حمل ونقل عمومی، ایمن، کارآمد، ارزان وسریع به مردم، اثر بخش نیست، با ورود کرونا و ضرورت کاهش ازدحام در سیستم حمل و نقل عمومی، ضرورت تقویت ناوگان مترو و اتوبوسرانی در تهران، برای کاهش ازدحام افزایش یافت و به نظرم هرفردی در دوره آینده بخواهد به نیازهای شهر تهران پاسخ علمی و پایدار بدهد، باید توسعه حمل ونقل عمومی را در اولویت بگذارد.
منش شما بیشتر به رفتار مرحوم پدرتان نزدیک است یا سایر افراد خانواده؟
طبیعی است که داشتن پدری نظیر آیت الله‌هاشمی رفسنجانی، اثر عمیقی در زندگی فرد بگذارد و من هم برای لحظه لحظه‌ای که در طول ۵۵ سال زندگی در کنار ایشان تجربه کردم، به خود می‌بالم و از مجاهدت، پشتکار، مدیریت، دلسوزی، صبر، نگاه به آینده، تدبیر و عقلانیت ایشان الگو می‌گرفتم وسعی می‌کردم که توصیه‌ها وانتظارات ایشان را برآورده کنم و فرزند لایقی برای ایشان باشم، البته طبیعتاً بین آرزوها و واقعیت‌ها همیشه فاصله است و در بسیاری از ویژگی‌ها نسبت به ایشان دچار کاستی هستم، به‌خصوص در خویشتن‌داری، ایثار و صبر.
کارگزاران یک فهرست برای انتخابات منتشر کرده است که نام شما در آن قرار دارد و خیلی‌ها شما را شانس اول گزینه نهایی می‌دانند. شورای اصلاح طلبان هم یک فهرست ۱۴ نفره داده که نام شما در آن هم هست. ارزیابی شما از سرنوشت نهایی این فهرست‌ها چیست؟
انتخابات ریاست جمهوری در کشور ما پنج خوان داشت که به تازگی به هفت خوان افزایش یافته است، خوان اول، احساس توانمندی و انگیزه فرد برای حضور و کاندیداتوری بود. خوان دوم، حمایت خرد جمعی و نخبگان از فرد، گام سوم تأیید صلاحیت، گام چهارم رأی آوری و کسب مقبولیت، گام پنجم، موفقیت در اجرای برنامه‌ها، به تازگی دو خوان فشار برای انصراف و رد صلاحیت قبل از انتخابات نیز اضافه شده و هفت خوان انتخابات ریاست جمهوری را شکل داده است، البته اصول‌گرایان در این هفت خوان سوار بر رخش هستند و اصلاح طلبان پیاده باید این مسیر دشوار را طی کنند و ما خیلی که تلاش کنیم به مرحله نام‌نویسی نامزدها می‌رسیم و مسیر درازی در پیش داریم، درنتیجه قابل پیش‌بینی نیست.
آیا امکان دارد در نهایت دو فهرست منتشر شود؟ یعنی یکی کارگزاران و یکی اصلاح‌طلبان؟
تلاش کارگزاران و جناح میانه‌رو اصلاح طلبان، مشارکت فعال در انتخابات است که امیدواریم با سازوکار جبهه اصلاحات ایران که قبلاً به نام ناصا مشهور بود، این اتفاق بیفتد واصلاح طلبان بتوانند به یک اجماع در انتخابات برسند.
خواهر شما نظراتی مبنی بر ضرورت شرکت نکردن در انتخابات داشتند. نظر شما چیست؟ آیا کارگزاران برای حضور حداکثری مردم در انتخابات راهکاری هم دارند؟ اساس گزینه رأی ندادن را چقدر درست می‌دانید؟
البته صحبت‌های فائزه معنای تحریم کلی را نمی‌داد.
حتی گفت که اگر آقای رئیسی زندانیان سیاسی را عفو کند و یا مسائل دیپلماسی به نتیجه برسد، حاضر به شرکت در انتخابات و رأی دادن است. به نظرم مهم‌ترین مقدمه برای حضور کسانی که در شرایط فعلی از رأی ندادن صحبت می‌کنند، گفت‌وگو کردن است، گفت‌وگوهایی در فضای رسمی و رسانه ملی که این طیف احساس کند صدایش شنیده و برای شرکت کردنش دلایلی ارائه شده است. نقش صداوسیما در این مرحله از انتخابات برای بازکردن فضای کشور بسیار مهم است، همان‌گونه که قبلاً گفته‌ام ما به مشارکت فعال در انتخابات یعنی حضور جدی برای پیروزی معتقد هستیم و تنها راه بهبود شرایط کشور را صندوق‌های رأی می‌دانیم.
شهرداری تهران همچنان اصرار دارد به مسائل دوران شهرداری قالیباف بپردازد، فکر نمی‌کنید ادامه این روند ژورنالیستی خیلی به نفع شهر و مردم و افکار عمومی نیست؟ آیا بهتر نیست اگر تخلفی هست در بستر خودش و بیرون از جنجال رسانه‌ای پرداخته شود؟
اتفاقاً یکی از انتقادهای اعضای شورا به شهرداری این بود که مسائل دوره گذشته را به‌صورت جدی وحقوقی و از مسیر قانونی پی نگرفت و حتی یک شکایت هم برای مدیران وکارکنان دوره گذشته شهرداری به دستگاه قضایی ارائه نکرد که شاید ناشی از نگرانی مدیران شهرداری برای آینده خود بوده باشد. قبلاً هم گفته‌ام که پرداختن رسانه‌ای و سیاسی به تخلفات، مانع پرداختن عملی و جدی به موضوع و بازگرداندن اموال شهرداری می‌شود و متأسفانه این اتفاق هم رخ داد و بخش قابل توجهی از اموال و پول‌های شهرداری هنوز باز نگشته است.
نظر شما در مورد برجام چیست؟ به طور مشخص اگر بخواهم سؤال کنم آیا اساس آن را قبول دارید؟ آیا بر جزئیات آن انتقادی ندارید؟ به نظر شما راه چاره دیگری به جز مذاکره با غرب نداریم؟
به‌طور کلی من برجام را اقدامی موفق برای شکستن توطئه تحریم، انزوا و تهدید ایران توسط قدرت‌های جهانی در شورای امنیت می‌دانم، البته در این مصاحبه فرصت کافی برای پرداختن تخصصی به آن وجود ندارد و می‌توان در یک فضای کارشناسی موضوع را در فرصت مناسب بررسی کرد، اما سیاست تنش زدایی یکی از سیاست‌های اصولی جمهوری اسلامی از اواخر دوران امام خمینی بوده است که دستاوردهای خوبی هم داشته و برای تأمین معیشت عمومی و توسعه کشور و حتی تأمین هزینه‌های دفاعی و بازدارندگی نیاز به احیای آن داریم.
اگر شما رئیس جمهور شوید آیا مسکن مهر را مزخرف می‌دانید؟
قطعاً ایده مسکن مهر را نمی توان به‌طور کلی رد کرد، همان‌طور که نمی توان آن را صد درصد درست دانست، مسکن مهر مبتنی بر حذف قیمت زمین از هزینه مسکن از این جهت خوب بود و طبیعتاً اشکالاتی هم داشت، ایده ما برای مسکن، اجرای مسکن مهر در بافت فرسوده شهرهاست نه خارج از بافت که مشکلات تأمین زیرساخت‌ها و حاشیه‌نشینی را داشته باشد، ما ۵۰۰ هزار هکتار بافت فرسوده و ناپایدار شهری داریم که نیاز به نوسازی دارند و می‌تواند معضل مسکن در کشور را تاحد زیادی حل کند.
نگاه حاکمیتی شما چقدر به مرحوم ابوی نزدیک است؟ به عنوان مثال مشی شما در سیاست به ایشان نزدیک تر است یا اقتصاد یا امور اجتماعی؟
طبیعتاً با توجه به شخصیت جامع و مجاهدت‌های آیت‌الله‌هاشمی، طبیعتاً ایشان الگوی کامل زندگی، کار و تفکر برای من و بسیاری از علاقه‌مندان ایشان در همه ابعاد هستند و نمی‌توان از سیاست‌هاشمی بدون پرکاری‌اش و از دیدگاه‌های اجتماعی ایشان بدون نگاه فرهنگی و اسلام شناسی هاشمی سخن گفت، به تعبیری ایشان جامع اضداد بود و این ابعاد متفاوت و متکثر شخصیتی ایشان، موجب اثرگذاری کم نظیرهاشمی در دوره معاصر ایران شد.
آیا شما اختیارات رئیس جمهوری برای اداره کشور را کافی می‌دانید یا خیر؟ اگر کافی نیست چرا بسیاری برای رسیدن به آن تلاش زیادی می‌کنند؟
اختیارات رئیس جمهور ایران در قالب ساختار و قانون اساسی جمهوری اسلامی تعریف شده است، نظام ما مبتنی بر تفکیک قوا و وجود نهادهای انتصابی است وطبیعتاً هر شخصی بخواهد در ریاست جمهوری موفق باشد باید با همین ساختار خود را تنظیم کند، تنها رئیس‌جمهوری که از کمبود اختیارات خود سخن نگفت، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود که در دوره سازندگی با همه محدودیت‌ها ومشکلات، در جهت ایجاد حس حاکمیت دوگانه حرکت نکرد و سعی کرد در تعامل با نظام، برنامه‌های دولت سازندگی را در اولویت‌ها به نتیجه برساند.
آیا با پرداخت یارانه مستقیم به شکل کنونی موافق‌اید؟
یارانه فعلی، مشکلی را از مردم حل نمی کند البته قطع کردن آن هم پیامدهای اجتماعی منفی خواهد داشت، مردم بیش از یارانه به شغل نیاز دارند، اگر هرخانواده ایرانی حداقل یک شاغل داشته باشد و قدرت خرید حقوق بگیران افزایش یابد، می‌توان نظام یارانه‌ای را به‌سوی نظام حمایت از تولید سوق داد.
شما به عنوان سازنده مترو تهران شناخته می‌شوید. اگر قدرت به دست شما باشد رویکرد اصلی شما سیاست است یا اقتصاد؟
بسته به تعریف شما از سیاست دارد، اگر مراد از سیاست، سیاسی‌کاری و نگرش بسته قبیلگی و جناحی باشد، سیاسی نیستم اما اگر سیاست ورزی را به‌کار گیری تدبیر و خرد برای حفظ مصالح عمومی جامعه بدانیم سیاسی هستم. سیاست ورزی با آرمانگرایی، ایدئولوژی، تکنوکراسی و فن‌سالاری، پوپولیسم، نظامی گری متفاوت است، هرچند از همه این عناصر در جایگاه مناسبش بهره می‌برد.
در حوزه اقتصادی نخستین مشکل کشور چیست و شما چه راه حلی برای آن دارید؟
مشکل نخست کشور در شرایط فعلی، تأمین نشدن معیشت عمومی و توقف فرایند توسعه در کشور است وراه حل آن را در قانون گرایی، اصلاح نظام آماری، مسئله محوری و انسجام وهماهنگی دولت می‌دانم که در برنامه تنظیمی‌ام کاملاً مشکلات و راهکارها تبیین شده است.
نظر شما